Šta je ishemija mozga?

Ishemija mozga je stanje koje se javlja kada nema dovoljno krvi u mozgu da bi se zadovoljile metaboličke potrebe. Ovo dovodi do ograničenog snabdevanja kiseonikom ili cerebralne hipoksije i dovodi do smrti moždanog tkiva, cerebralnog infarkta ili ishemijskog moždanog udara. To je podtip moždanog udara zajedno sa subarahnoidalnim krvarenjem i intracerebralnim krvarenjem.

Postoje dve vrste ishemije:

• Fokalna ishemija: ograničena na određeni region mozga
• Globalna ishemija: obuhvata široka područja moždanog tkiva.

Simptomi ishemije mozga

Glavni simptomi ishemije mozga uključuju:

• Oštećenje vida, kretanja tela i govora
• Nesvesticu
• Slepilo
• Probleme sa koordinacijom
• Slabost u telu.

Druga stanja koja mogu biti posledica ishemije mozga su moždani udar, kardiorespiratorni zastoj i nepovratno oštećenje mozga. Uzroci ishemije mozga mogu varirati od anemije srpastih ćelija do urođenih srčanih mana.

Termin "moždani udar“ se može podeliti u tri kategorije: ishemija mozga, subarahnoidno krvarenje i intracerebralno krvarenje. Ishemija mozga se dalje može podeliti na trombotičku, embolijsku i hipoperfuziju. Trombotični i embolijski su fokalni ili multifokalni po prirodi, dok hipoperfuzija utiče na mozak u potpunosti.

Fokalna cerebralna ishemija mozga: Fokalna cerebralna (ili moždana) ishemija se javlja kada krvni ugrušak blokira cerebralni sud. Fokalna cerebralna ishemija smanjuje dotok krvi u određeni region mozga, povećavajući rizik od smrti ćelija u tom području. Može biti uzrokovano trombozom ili embolijom.

Globalna cerebralna ishemija mozga: Globalna cerebralna ishemija se javlja kada je protok krvi u mozgu zaustavljen ili smanjen. Ovo je obično izazvano srčanim zastojem. Ako se adekvatna cirkulacija uspostavi u kratkom vremenskom periodu, simptomi mogu biti kratki. Međutim, ako prođe mnogo vremena pre restauracije, oštećenje mozga može biti trajno. Iako reperfuzija može biti od suštinskog značaja za zaštitu što većeg broja moždanog tkiva, ona takođe može dovesti do reperfuzionih povreda ili oštećenja koje je rezultat obnavljanja snabdevanja krvlju ishemijskog tkiva.

Simptomi cerebralne ishemije mozga uključuju:

• Slabost u jednoj ruci ili nozi
• Slabost u celoj jednoj strani tela
• Vrtoglavicu, dvostruki vid
• Slabost na obe strane tela
• Teškoće u govoru
• Nerazgovetan govor
• Gubitak koordinacije.

Uzroci ishemije mozga

Uzroci ishemije mozga su stanja koja dovode do smanjenja ili prestanka dotoka krvi u deo mozga, što može uzrokovati oštećenje tkiva mozga zbog nedostatka kiseonika i hranljivih materija. Najčešći uzroci ishemije mozga uključuju:

• Trombozu: Formiranje krvnog ugruška (tromba) unutar krvnog suda u mozgu. Tromboza se obično dešava kod ateroskleroze ili drugih stanja koja dovode do stvaranja plaka unutar arterija.
• Embolija: Zatvaranje krvnog suda embolusom, koji je ugrušak krvi ili drugi materijal koji putuje iz drugog dela tela (obično srca) i blokira krvni sud u mozgu.
• Stenoza ili suženje arterija: Suženje krvnih sudova usled ateroskleroze (nakupljanje masnih naslaga unutar arterijskog zida), što ograničava protok krvi u mozak.
• Hipoperfuzija: Opšte smanjenje protoka krvi u mozak, što može biti uzrokovano niskim krvnim pritiskom, srčanim zatajenjem ili drugim sistemskim bolestima.
• Vaskularni spazam: Nagli grč krvnog suda u mozgu koji može ograničiti ili zaustaviti protok krvi.
• Vaskulitis: Upalne bolesti krvnih sudova koje mogu dovesti do njihovog suženja ili blokade.
• Hiperviskoznost krvi: Stanja koja uzrokuju zadebljanje krvi, poput policitemije vera ili dislipidemije, mogu povećati rizik od stvaranja ugrušaka.
• Drugi faktori: Postoji niz drugih faktora koji mogu doprineti ishemiji mozga, kao što su infekcije, trauma, određeni lekovi, genetski faktori i druge medicinske stanja.

Identifikacija specifičnog uzroka ishemije mozga je važna za usmeravanje odgovarajućeg tretmana i prevencije budućih epizoda. Rani simptomi ishemije mozga obično uključuju gubitak odlučnosti

Dijagnostikovanje ishemije mozga

Dijagnostikovanje ishemije mozga obuhvata nekoliko ključnih koraka i metoda:

1. Anamneza i pregled: Lekar će prvo razgovarati sa pacijentom o simptomima, medicinskoj istoriji, faktorima rizika kao što su hipertenzija, dijabetes, pušenje, prethodni moždani udar ili srčani udar.
2. Neurološki pregled: Lekar će izvršiti pregled funkcija nervnog sistema kako bi procenio neurološke simptome i znakove.
3. Snimanje mozga: Radiološke metode kao što su CT (kompjuterska tomografija) ili MR (magnetna rezonanca) mogu se koristiti za vizualizaciju mozga i otkrivanje bilo kakvih promena ili oštećenja. Multislajsni CT skener (MSCT) može brzo snimiti mozak i identifikovati promene u tkivu koje su uzrokovane nedostatkom kiseonika (ishemijom). Ovo je posebno korisno u akutnim slučajevima kada je brza dijagnostika ključna za primenu adekvatnog lečenja.
4. Angiografija: Ova procedura se koristi za vizualizaciju krvnih sudova u mozgu. Može uključivati CT angiografiju ili digitalnu supstrakcijsku angiografiju (DSA).
5. Dopler ultrazvuk: Ova neinvazivna procedura koristi zvučne talase za procenu protoka krvi kroz krvne sudove u mozgu.
6. Elektroencefalografija (EEG) : Ova procedura se koristi za snimanje električne aktivnosti mozga, što može pomoći u identifikaciji abnormalnosti u funkciji mozga.
7. Laboratorijski testovi: Merenje nivoa različitih markera u krvi može pomoći u proceni rizika od ishemije mozga, kao i u otkrivanju mogućih uzroka kao što su visok holesterol, dijabetes ili koagulacijski poremećaji.

Na osnovu rezultata ovih dijagnostičkih testova, lekar će moći da utvrdi prisustvo ishemije mozga, proceni stepen oštećenja i odredi najbolji plan lečenja za pacijenta.

Lečenje ishemije mozga

Lečenje ishemije mozga ima za cilj brzu obnovu protoka krvi u mozgu kako bi se minimiziralo oštećenje tkiva i sprečili eventualni dugoročni problemi. Evo ključnih aspekata lečenja ishemije mozga:

1. Hitna terapija: U akutnom moždanom udaru izazvanom ishemijom, brza reakcija je ključna. Pacijenti mogu biti kandidati za terapiju trombolizom, koja se sastoji od davanja lekova koji razlažu krvni ugrušak koji začepljuje krvni sud (npr. alteplaza). Ova terapija može značajno smanjiti štetu mozga ako se primeni u prvih nekoliko sati nakon pojave simptoma.
2. Endovaskularna terapija: Kod određenih pacijenata, posebno u slučajevima kada je veliki krvni ugrušak prisutan u velikim krvnim sudovima mozga, može se primeniti endovaskularna terapija. Ovo uključuje mehaničko uklanjanje ugruška pomoću katetera koji se uvodi kroz arteriju u preponskoj regiji do mozga.
3. Antiagregacijska terapija: Nakon akutnog moždanog udara, pacijenti obično dobijaju antiagregacijsku terapiju kao što su aspirin ili klopidogrel. Ovi lekovi sprečavaju stvaranje novih krvnih ugrušaka.
4. Kontrola faktora rizika: Kontrola visokog krvnog pritiska, dijabetesa, visokog holesterola i drugih faktora rizika igra ključnu ulogu u prevenciji ponovnog moždanog udara.
5. Fizikalna terapija i rehabilitacija: Nakon stabilizacije, pacijenti obično prolaze kroz program rehabilitacije koji može uključivati fizioterapiju, logopedsku terapiju i radnu terapiju kako bi se poboljšala funkcionalna sposobnost.
6. Promena načina života: Preporučuju se promene u načinu života kao što su prestanak pušenja, zdrava ishrana, redovna fizička aktivnost i upravljanje telesnom težinom radi smanjenja rizika od ponovnog moždanog udara.
7. Psihološka podrška: Pacijenti mogu imati emotivne i psihološke izazove nakon moždanog udara, pa podrška i savetovanje mogu biti važni delovi oporavka.

Svaki pacijent zahteva individualizovan pristup lečenju ishemije mozga, u zavisnosti od specifične situacije, težine udara i prisutnih faktora rizika. Rana dijagnoza i brza primena odgovarajućih terapija ključni su faktori za povoljan ishod i smanjenje trajnih posledica.