Šta je atelektaza?

Atelektaza je kolaps jednog ili više delova pluća. Posebno utiče na male vazdušne kese zvane alveole.

Kada udišete, vaša pluća se pune vazduhom. Vazduh putuje do kesa u vašim plućima (alveolama), gde kiseonik prelazi u vašu krv, a ona dostavlja kiseonik organima i tkivima u celom telu.

Ako nemate dovoljno vazduha da naduvate alveole ili ako ih spoljašnji pritisak pritiska, one mogu da kolabiraju (atelektaza). Atelektaza se može desiti na malom području ili u celim plućima. Ako je zahvaćena velika količina pluća, vaša krv možda neće dobiti dovoljno kiseonika, što može izazvati zdravstvene probleme.

Ako niste nedavno imali operaciju grudnog koša ili abdomena, atelektaza može ukazivati na opstrukciju vaših disajnih puteva koja uzrokuje delimični ili potpuni kolaps pluća.

Tipovi atelektaze

Postoje tri glavna tipa atelektaze: kompresivna, opstruktivna i kontrakciona

• Kompresivna atelektaza
  Kompresivna atelektaza je kada tečnost, vazduh, krv ili tumor pritisnu pluća uzrokujući kolaps.
• Resorptivna/opstruktivna atelektaza
  Resorptivna atelektaza se dešava kada kiseonik i ugljen-dioksid u vašim alveolama prelaze u vaš krvotok, što uzrokuje kolaps alveola. Operacija koja zahteva anesteziju je čest uzrok resorptivne atelektaze.
  Nešto što blokira unutrašnjost pluća, sprečavajući vazduh da uđe u alveole, takođe može izazvati resorptivnu atelektazu. Takođe se naziva opstruktivna atelektaza, a blokada može biti sluz, tumor ili predmet koji ste slučajno udahnuli.
• Kontrakciona atelektaza
  Ožiljci pluća (fibroza) izazivaju kontrakcijsku atelektazu. Ožiljci sprečavaju da se alveole pravilno otvore.
• Druge vrste atelektaze
  Novorođenčad, posebno nedonoščad, ili ljudi sa sindromom akutnog respiratornog distresa (ARDS) mogu imati neuobičajen tip atelektaze koji se naziva patchi atelectasis. Patična atelektaza se dešava kada nemate dovoljno proteina u plućima koji im pomaže da ne kolabiraju (surfaktant).

Druge vrste atelektaze (bibazilarna atelektaza, zaobljena atelektaza, atelektaza zavisna od gravitacije i subsegmentna atelektaza) opisuju lokaciju, izgled ili težinu kolapsa.

Šta uzrokuje atelektazu?

Hirurška intervencija je najčešći uzrok atelektaze. Kada se anestezija koristi tokom operacije, ne dišete dovoljno duboko da ispunite pluća do kraja ili kašljete da biste očistili pluća od sluzi. Ovo može dovesti do blokada ili nedostatka vazduha u alveolama, uzrokujući resorptivnu atelektazu.

Drugi uzroci atelektaze uključuju:

• Sluzni čep. Nakupljanje sluzi je uobičajeno nakon operacije, kod dece, kod ljudi sa cističnom fibrozom i tokom teških napada astme.
• Udisanje stranog objekta u organizam. Blokada pluća slučajno udahnutim predmetom je naročito česta kod dece, koja često udišu male delove igračaka ili hranu.
• Tečnost oko pluća (pleuralni izliv). Osnovna bolest (kao što je bolest srca) je obično uzrok pleuralnog izliva.
• Vazduh oko pluća (pneumotoraks).
• Ne-kancerogene (benigne) izrasline.
• Kancerozni tumori.
• Ožiljci na plućima.
• Stanja poput hronične opstruktivne bolesti pluća (COPD) ili sindroma akutnog respiratornog distresa (ARDS) i respiratorne infekcije poput COVID-19 ili pneumonije mogu dovesti do atelektaze.

Faktori rizika

Rizik za oboljevanje od atelektaze je veći ako:

• Ste imali operaciju grudnog koša ili abdomena koja anesteziju, sprečavajući vas da duboko udišete.
• Je prisutno stanje koje blokira male disajne puteve (grane) u vašim plućima, sprečavajući normalno širenje pluća.
• Ste imali povredu grudnog koša ili frakturu rebra koja izaziva jak bol. Ovo vas može sprečiti da duboko udahnete.
• Ako ste bili izloženi dimu.

Simptomi atelektaze

Atelektaza često ne izaziva simptome sama po sebi, iako neka osnovna stanja koja dovode do atelektaze (kao što je HOBP) mogu izazvati simptome.

Ako atelektaza utiče na velike površine pluća, nivo kiseonika u vašoj krvi može pasti (hipoksemija). Ovo može dovesti do simptoma kao što su:

• Problemi sa disanjem / kratak dah (dispneja)
• Kašljanje
• Bol u grudima
• Ubrzano disanje (tahipneja)
• Koža i usne postaju plave

Dijagnostikovanje atelektaze

Rendgenski snimci grudnog koša (slike vaših pluća) su prvi korak u dijagnostici atelektaze. Vaš lekar može da koristi kompjuterizovanu tomografiju (CT) da dobije detaljnije slike ako je potrebno.

U nekim slučajevima, vaš lekar može da pogleda unutrašnjost vaših pluća pomoću male kamere pričvršćene na cev koja ide niz grlo (bronhoskopija). Blokada se može ukloniti tokom bronhoskopije.

Dok atelektaza obično nije ozbiljna sama po sebi, neki slučajevi mogu imati ozbiljne komplikacije:

• Nizak nivo kiseonika u krvi (hipoksemija). Ako vazduh ne može da uđe u alveole zbog kolapsa, ne može ući u krv ili u vaša tkiva i organe.
• Upala pluća. Sluz koja se nalazi u kolabiranim disajnim putevima može izazvati infekciju.
• Respiratorna insuficijencija. Teški slučajevi atelektaze (poput kolapsa čitavog pluća) mogu izazvati respiratornu insuficijenciju, koja je opasna po život.

Lečenje atelektaze

Mnogi slučajevi atelektaze se poboljšavaju bez lečenja, pod pažljivim nadzorom vašeg lekara.

Drugi tretmani zavise od uzroka i obima kolapsa. Tretmani mogu uključivati:

• Vežbe dubokog disanja (stimulativna spirometrija).
• Uklanjanje opstrukcija u plućima (obično uz pomoć bronhoskopije).
• Fizikalna terapija koja pomaže u promociji širenja pluća.
• Inhalirani lekovi za otvaranje disajnih puteva (bronhodilatatori).
• Lečenje tumora ili hroničnih stanja pluća.