Šta je ARDS?

Akutni respiratorni distres sindrom (ARDS) je stanje opasno po život u kojem pluća ne mogu da obezbede vitalnim organima u telu dovoljnu količinu kiseonika.

Obično je to komplikacija ozbiljnog postojećeg zdravstvenog stanja. To znači da je većina ljudi već u bolnici u vreme kada razviju ARDS.

U zdravim plućima, alveole se pune vazduhom, prenoseći kiseonik u krv. Određena stanja pluća ili povrede mogu uzrokovati da telo pokrene inflamatorni odgovor, šaljući višak tečnosti u pluća. Kada se tečnost nakuplja u alveolama, one više ne mogu da se pune vazduhom, a kiseonik ne može tako lako da prođe u krv. Ovo se naziva sindrom akutnog respiratornog distresa ili ARDS.

Ubrzo nakon početne povrede ili bolesti, nivo kiseonika u krvi opada, a disanje postaje ubrzano i teško dok telo pokušava da to nadoknadi. Takođe mogu postojati znaci kao što su konfuzija ili nizak krvni pritisak koji su rezultat toga što vitalni organi ne dobijaju dovoljno kiseonika. U nekim slučajevima, pluća mogu pokušati da se izleče, stvarajući ožiljno tkivo koje smanjuje elastičnost pluća i otežava disanje.

Simptomi ARDS-a

Prvi simptomi ARDS-a se obično razvijaju u roku od nekoliko sati do nedelju dana nakon povrede pluća.

Ljudi obično doživljavaju ekstremne poteškoće sa disanjem i kratak dah. Ovo je često praćeno brzim, plitkim disanjem. Nizak nivo kiseonika u krvi takođe može izazvati niz drugih simptoma, uključujući konfuziju, vrtoglavicu, prekomerno znojenje, nizak krvni pritisak i ubrzan rad srca. Neki ljudi mogu primetiti da njihovi vrhovi prstiju, usne ili koža poprimaju plavičastu nijansu, znak nedovoljnog nivoa kiseonika u krvi.

U većini slučajeva, ARDS se razvija kod ljudi koji su već hospitalizovani zbog druge bolesti ili povrede. U ovim slučajevima, zdravstveni radnici će uzeti u obzir ove simptome i pružiti hitan tretman. Međutim, svako ko doživi ove simptome van bolnice treba da potraži hitnu medicinsku pomoć.

Simptomi ARDS-a mogu uključivati:

• Pojačana kratkoća daha
• Brzo, plitko disanje
• Umor, pospanost ili konfuziju
• Osećaj nesvestice

Uzroci ARDS-a

Lekari dele uzroke povreda pluća koje dovode do ARDS-a u dve široke kategorije: direktna povreda pluća i indirektna povreda pluća. Direktne povrede pluća su one koje se javljaju u ili direktno utiču na pluća. Indirektne povrede su one koje se javljaju na drugim mestima u telu, ali na kraju oštećuju pluća.

Uslovi koji uzrokuju direktnu povredu pluća uključuju:

• Upala pluća
• Aspiracija (udisanje sadržaja želuca u pluća)
• Udisanje toksičnih supstanci
• Modrice pluća uzrokovane traumom grudnog koša
• Utapanja
• Masna embolija (kada ugrušak masti uđe u plućnu cirkulaciju)
• Transplantacija pluća
• Virusna infekcija pluća, uključujući SARS-CoV-2, koronavirus koji izaziva infekciju COVID-19.

Uslovi koji uzrokuju indirektnu povredu pluća uključuju:

• Sepsa (preterana reakcija tela na infekciju koja može oštetiti više sistema organa, uključujući pluća)
• Teška trauma tela (trauma glave, opekotine, višestruki prelomi kostiju)
• Masivna transfuzija krvi
• Pankreatitis (zapaljenje pankreasa)
• Kardiopulmonalni bajpas (operacija bajpasa srca i pluća)
• Predoziranje

Od ovih mogućih uzroka povrede pluća, dva od njih - sepsa i pneumonija - čine 40% do 60% svih slučajeva ARDS-a.

Faktori rizika za oboljenje od ARDS-a

Ljudi sa određenim zdravstvenim stanjima i životnim navikama su pod povećanim rizikom od razvoja ARDS-a. Generalno, stariji ljudi, kao i oni koji puše cigarete ili zloupotrebljavaju alkohol su u većem riziku. U retkim slučajevima, neke medicinske procedure kao što je kardiovaskularna hirurgija mogu dovesti do ARDS-a, a ljudi sa hroničnim oboljenjem jetre, cirozom ili hronično potisnutim imunološkim sistemom imaju povećanu verovatnoću razvoja ARDS-a.

Dijagnostikovanje ARDS-a

Ne postoji specifičan test za dijagnozu ARDS-a. Potrebna je potpuna lekarska procena da bi se identifikovao osnovni uzrok i isključili drugi uslovi.

Slušanje grudnog koša stetoskopom (auskultacija) otkriva abnormalne zvukove pluća, kao što je pucketanje, što može biti znak tečnosti u plućima. Često je krvni pritisak nizak, dok se neretko primećuje i cijanoza (plava koža, usne i nokti uzrokovani nedostatkom kiseonika u tkivima).

Procena lekara uključuje:

• Fizički pregled
• Testove krvi za merenje količine kiseonika u krvi i proveru infekcije
• Test pulsne oksimetrije, gde se senzor pričvršćen za vrh prsta, uha ili nožnog prsta koristi za merenje količine kiseonika koju apsorbuje vaša krv
• Rendgenski snimak grudnog koša i CT skeniranje za traženje dokaza o ARDS-u
• Ehokardiogram - vrsta ultrazvučnog skeniranja koji se koristi za pregled srca i obližnjih krvnih sudova

Lečenje ARDS-a

Ako pacijent razvije ARDS, velika je verovatnoća da će postojati potreba za za lečenjem na intenzivnoj nezi i korišćenjem ventilatora za disanje, kada pacijent diše uz pomoć maske pričvršćene za mašinu. Ako je vaše disanje ozbiljno oštećeno, cev za disanje može biti umetnuta u grlo i u pluća. Tečnosti i hranljive materije pacijent unosi u organizam kroz sondu za hranjenje (nazogastrična sonda) koja prolazi kroz nos i ulazi u stomak.

Osnovni uzrok ARDS-a takođe treba lečiti. Na primer, ako je uzrokovana bakterijskom infekcijom, možda će vam trebati antibiotici.

Koliko dugo ćete morati da ostanete u bolnici zavisi od vaših individualnih okolnosti i uzroka ARDS-a. Većina ljudi dobro reaguje na lečenje, ali može proći nekoliko nedelja ili meseci pre nego što budete dovoljno zdravi da napustite bolnicu.

Ponekad se koristi tretman koji se zove ekstrakorporalna membranska oksigenacija (ECMO), tokom koje se krv filtrira kroz mašinu da obezbedi kiseonik i ukloni ugljen-dioksid.